سیاه دانه با نام علمی Nigella sativa L

سیاه دانه با نام علمی Nigella sativa L. یک گیاه علفی یکساله متعلق به تیره آلاله (Ranunculaceae) می باشد. پراکنش ( میزان پراکندگی ) طبیعی این گیاهان، در جنوب اروپا، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا می باشد و در هند، كشورهای عربی، اروپا و ایران برای اهداف درمانی استفاده می شده است.

در حدیثی معتبر از پیامبر اسلام در مورد سیاه دانه این چنین آمده است:

"ما من داء إلا فی الحبة السوداء منه شفاء إلا السام" 

هیچ بیماری نیست مگر شفای آن در سیاه دانه است جز مرگ (یعنی: سیاه‌دانه داروی هر دردی به جز مرگ است).

 

دانه گیاه سیاه دانه در طب سنتی بسیاری از کشورها، جهت پیشگیری و درمان بسیاری از اختلالات و بیماری ها از جمله موارد ذیل مصرف می شود:

 -سرفه

 -آسم

-احتقان بینی(در اثر تورم عروق خونى واقع در غشاء مخاطى بینى و مجارى هوایى ایجاد مى‌شود)

-سردرد

-دندان درد

-کرم های روده ای 

-اختلالات قاعدگی 

-بیماری های گوارشی 

-ناتوانی جنسی 

 

خواص سیاه دانه در مقالات علمی:

 -ضداکسایش

 -ضدالتهابی

 -تقویت کننده سیستم ایمنی 

 -آنتی هیستامینی

 از ترکیبات متعدد موجود در روغن و عصاره هیدروالکلی hydroalcoholic (حلالی مخلوط از آب و الکل) دانه گیاه سیاه دانه، گزارش شده است. 

 

خواص منحصر به فرد گزارش شده از دانه گیاه سیاهدانه در مطالعات متعدد انجام شده:

-ضد سرطانی

-کاهنده فشار خون، گلوکز و چربی خون

-محافظت کبدی، کلیوی و قلب و عروق

-بهبود اختلالات گوارشی و سیستم عصبی 

-اثرات ضد میکروب 

 

دانه سیاه دانه حاوی (%40-35) روغن، مطابق لیست زیر می باشد:

-روغن فرار (%1-5/0)

-پروتئین (%23)

-اسیدهای آمینه مختلف

-قند ها

-موسیلاژ (در تماس با آب کم و بیش حل می شوند و ماده ای لزج، مانند ژلاتین تولید کرده و حجیم می شوند.)

-آلكالوئیدها

-ویتامین ها (نظیر ویتامین C، اسید فولیك، تیامین، نیاسین) 

-انواع مواد معدنی (نظیر آهن، روی، كلسیم) 

 

از روغن فرار سیاه دانه موادی نظیر موارد ذیل به دست می آید:

 - تیمول (دارای خاصیت ضد باکتریایی است و در گیاهانی مانند آویشن وجود دارد.)

- تیموكینون (دارای اثر ضدتشنجی، خواب‌آوری و شل کننده عضلات می‌باشد.)

- کارواکرول 

همگی مواد فوق دارای اثرات دارویی شناخته شده ای هستند و از آنتی اکسیدان های معروف به حساب می آیند و وجود همین مواد در سیاه دانه است که نگاه بسیاری از محققان را در مطالعات سرطان به این گیان معطوف کرده است.

تیموكینون از جمله تركیباتی است كه بخش عمده ای از اثرات دارویی سیاه دانه را موجب می شود. این ماده ارزشمند در بهبود بیماری های سرطانی نیز مورد آزمایش قرار گرفته است و اثرات درمانی آن در درمان سرطان ها شناخته شده است. 

تزریق مستقیم روغن سیاه دانه به سلول توموری طی 30 روز متوالی باعث کاهش اندازه 2/5 سانتی متری سلول های توموری شده است.

 

اثرات مختلف سیاه دانه در بدن:

-تنظیم و بهبود فعالیت سیستم ایمنی بدن

-درمان آلرژی

-اثرات ضد التهابی

-اثرات ضد دیابتی 

-اثرات ضد میکروبی 

این موارد در روغن و اسانس سیاه دانه نیز گزارش شده است.

 

قسمت‌های مورد استفاده گیاه سیاه‌دانه:

قسمت‌های مورد استفاده در سیاه‌دانه، دانه و روغن فرار آن می‌باشد که در  پزشکی سنتی به عنوان دارو، در موارد زیر مصرف دارد:

-معرق

-محرک

-بادشکن

-صفرا بر 

-هضم کنده غذا

 

استفاده از بذر و دانه سیاه دانه در:

-خوراک

-نان

-چاشنی 

-شیرینی‌جات (به عنوان تزیین کننده)

 

توصیه های پزشکی سنتی، در مورد سیاه دانه و خواص آن:

-زیاد کردن شیر 

-ملین

-دفع‌کننده کرم

-قاعده آور 

 

نکاتی در مورد مصرف سیاه دانه:

طبق تاکید تمامی کتب طب سنتی و مدرن دارویی، بذر گیاه سیاهدانه را باید سریعا پس از شکستن پوست آن مصرف کرد چرا که مواد درون آن سریعا اکسید شده و سمیت پیدا می کنند.

سیاه دانه را می توانید با ترکیب عسل مصرف کنید، به این صورت که بذر سیاه دانه را نیم کوب کرده به طوری که بذرها شکسته شوند و سپس سریعا با مقدار مساوی عسل مخلوط کنید. این ترکیب بسیار قوی بوده و در طب سنتی در درمان:

 کبد چرب، زخم معده و در درمان بسیاری از بیماری هایی که عامل آن در طب سنتی سردی شناخته می شود، کاربرد دارد.

افراد با بیماری های قلبی باید در مصرف بذر آن دقت کنند چرا که مصرف بیش از حد آن باعث بروز برخی اختلالات خونی می شود